فضایی که برای فضانوردان فضایی‌تر شد!

به گزارش مجله خبری نگار، چند روز قبل و بعد از بیش از ۸۰ روز بلاتکلیفی دو فضانورد در ایستگاه فضایی، آژانس فضایی آمریکا یعنی ناسا رسماً اعلام کرد که کپسول «استارلاینر بوئینگ» که دو فضانورد را به ایستگاه فضایی برده، مشکلات فنی دارد و قادر نیست آنها را به زمین بازگرداند. ناسا صریحاً اعلام کرد کپسول فضایی بوئینگ که انتظار می‌رفت سرآغاز فصل نوینی در کاوش‌های فضایی باشد، ایمنی لازم را برای بازگرداندن فضانوردان ندارد و این دو باید تا فوریه ۲۰۲۵ یعنی بهمن سال ۱۴۰۳ منتظر بازگشت به زمین با کپسولی باشند که به‌جای بوئینگ، ساخته اسپیس ایکس است؛ یعنی سازمان فضایی خصوصی که متعلق به ایلان ماسک است. با اعلام رسمی این خبر، این عملیات کاوش مورد توجه جدی رسانه‌ها قرار گرفت و به اعتبار بوئینگ هم صدمه جدی وارد شد. در این مطلب به جزئیات بیشتر ماجرا می‌پردازیم.

بخش خصوصی در کاوش‌های فضایی

غیر از ناسا، آژانس فضایی اروپا که هزینه آن توسط کشور‌های اروپایی تامین می‌شود، به همراه چین و ژاپن و حتی اخیراً هند، از جمله کشور‌هایی هستند که در زمینه کاوش‌های فضایی حضور پررنگی دارند. اما شاید بتوان از اسپیس ایکس که متعلق به ایلان ماسک است به‌عنوان اولین غول بخش خصوصی که وارد دنیای کاوش فضایی شد نام برد. ماسک که با تسلا در خودروسازی و ایکس در شبکه‌های اجتماعی مورد توجه است به‌عنوان بخش خصوصی پیمانکار پروژه‌های ناسا شد و موفقیت‌های بزرگ مالی هم کسب کرد. در این بین بوئینگ به‌اعتبار سال‌ها حضور در دنیای هواپیماسازی وارد این عرصه شد تا بتواند بازیگری تازه در این مارکت پول‌ساز، اما دشوار باشد و استارلاینر فضاپیمایی بود که برای ماموریت‌های ناسا ساخته شد و این آغاز داستانی بود که امروز با بلاتکلیفی دو فضانورد در ایستگاه فضایی ادامه پیدا کرده است. 

کپسول پرماجرای بوئینگ

استارلاینر که حدود ۳ ماه قبل وظیفه فرستادن دو فضانورد به ایستگاه فضایی برای ماموریتی یک هفته‌ای را داشت، کپسولی است که برای حمل خدمه در مدار‌های پایین طراحی شده و قابلیت‌های محدودی هم دارد. این کپسول برای حداکثر ۷ خدمه طراحی شده و تنها ۱۰ ماموریت می‌تواند انجام دهد که بعد از ماموریت آزمایشی از عهده اولین کاوش جدی برنیامد. این فضاپیما بار‌ها در آزمایش‌ها دچار چالش شد که خسارت‌های زیادی را به بوئینگ وارد کرد؛ طوری‌که برخی محاسبات از خسارت یک ونیم بیلیون دلاری این شرکت به خاطر اتفاقات اخیر خبر می‌دهند که شاید در آینده به مراتب بیشتر از این هم باشد. جالب این‌که در حالت استاندارد این کپسول سرنشین‌دار که دو فضانورد به نام‌های سونی ویلیامز و بوچ ویلمور را به ایستگاه فضایی برده بود قابلیت ۷ ماه پهلوگیری در ایستگاه را داشته و درحال‌حاضر هم در ایستگاه است، اما نقص جدی و ایمنی پایین آن مقامات ناسا را متقاعد کرد از ادامه دریافت خدمات بوئینگ انصراف دهند. آن هم با توجه به این‌که پیش‌بینی‌ها و تدارکات برای ماموریت ویلیامز و ویلمور مخصوص یک هفته بوده و شاید تا ۲۷۰ روز بازگشت‌شان طول بکشد. بد نیست بدانید خدمات بوئینگ ۶۰ درصد گران‌تر از اسپیس ایکس بوده، درحالی که فعلاً کارآمدی کمتری هم داشته است. در این بین انتقادات زیادی هم به ناظران ناسا وارد شده که چرا پیش از ماموریت متوجه چالش‌های استارلاینر نشدند؟

سابقه همکاری بوئینگ و ناسا

بوئینگ در سال ۲۰۱۴، برای ساخت «استارلاینر» قراردادی به ارزش ۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار با ناسا بست و قرار بود این فضاپیما طی یک دهه به طور منظم فضانوردان را به ایستگاه فضایی بین‌المللی منتقل کند. نخستین پرواز آزمایشی «استارلاینر» بوئینگ در سال ۲۰۱۹ بدون خدمه انجام شد که برخی مشکلات نرم‌افزاری در آن بروز کرد. در سال ۲۰۲۲ دومین عملیات بهتر پیش رفت، ولی مشکلات دیگری از جمله برای چتر نجات پیش آمد. پرتاب روز ۵ ژوئن ۲۰۲۴، سومین تلاش بوئینگ و این بار با فضانوردان بود که پس از مجموعه‌ای از مشکلات مرتبط با موشک انجام شد. در همین زمان، شرکت رقیب بوئینگ یعنی «اسپیس ایکس» چندین پرواز منظم را به ایستگاه فضایی انجام داده است.

 البته شاید این سئوال پیش بیاید که وقتی امکانات زیادی داخل ایستگاه فضایی هست که از جان فضانوردان پشتیبانی می‌کند، علت این همه نگرانی و تمهیدات برای بازگرداندن آنها چیست؟ ماجرا از این قرار است که استارلاینر باید بدون سرنشین به زمین برگردد، نه فقط به‌خاطر مشکلاتش در ایمنی، بلکه به‌خاطر آن‌که کپسول اسپیس ایکس بتواند در ایستگاه پهلوگیری کند تا فضانوردان بتوانند برگردند. تنها دو ترمینال در ایستگاه فضایی می‌توانند کپسول‌های فضانوردان آمریکایی را در خود جای دهند که در حال حاضر، هر دوی آنها اشغال شده‌اند؛ بنابراین قبل از رسیدن خدمه بعدی باید یکی از آنها تخلیه شود. روسیه برای فضاپیما‌های سایوز پارکینگ‌های خاص خود را دارد.

راه‌حل نجات چیست؟

ناسا در حالی خبر از بازگشت فضانوردان بوئینگ استارلاینر در سال ۲۰۲۵ می‌دهد که کپسول حامل دو خدمه قرار است خالی به زمین بیاید. شکست بوئینگ در نجات فضانوردان استارلاینر، افتضاحی است که باعث شده خدمه برای مدت نامعلومی در فضا بمانند. گرچه ناسا تأکید کرده به زودی پروژه نجات فضانوردان این سفینه را آغاز می‌کند، اما شواهد و قراین نشان می‌دهد که در صورت موفقیت‌آمیز بودن، خدمه باید ماه‌ها در فضا سرگردان باشند. نشست خبری که ناسا در این زمینه داشت هم بدون حضور نماینده بوئینگ بود که همین بیشتر به اعتبار آن لطمه زد. ناسا پس از شکست مأموریت بوئینگ، اعلام کرده طی سال آینده و با فضاپیمای دراگون اسپیس ایکس، فضانوردان نگون بخت استارلاینر را به خانه باز می‌گرداند. همچنین سپتامبر سال جاری، کپسول خالی بوئینگ به زمین می‌آید و دو خدمه آن باید ماه‌ها در فضا بمانند.

نقص فنی در چه حدی بود؟

مشکل استارلاینر بوئینگ نشت جزئی هلیوم بوده است. اتصال این پرتابگر به ایستگاه فضایی بین المللی چیزی است که اغلب اپراتور‌ها را نگران کرده بود. در حین اتصال، کپسول در پنج مورد از ۲۸ رانشگر کنترل واکنش خود دچار نقص عملکرد شد. برای همین بوئینگ طی تصمیمی مشترک با ناسا، به این نتیجه رسیدند که بازگشت فضانوردان با کپسول استارلاینر به زمین می‌تواند دردسرساز و خطرناک باشد. کپسول دراگون اسپیس ایکس قبلا خودش را در مأموریت کرو‌۹ اثبات کرده، اما این شائبه را به وجود آورده که آیا سونی و بوچ را می‌تواند حمل کند؟ به گفته کارشناسان ناسا، قرار است کپسول دراگون اسپیس ایکس برای بازگشت دو خدمه استارلاینر اصلاح شود. کپسول با دو سرنشین پرتاب خواهد شد تا هنگام بازگشت ویلیامز و ویلمور را با خود به زمین بیاورد. علاوه بر این به گونه‌ای اصلاح می‌شود که بتواند سایر وسایل شخصی و لباس‌های فضانوردان را در خود جای دهد.

منبع: خراسان